Qadimgi adabiyot
Qadimgi davr adabiyoti insoniyatning dastlabki yozma yodgorliklari, mif va afsonalaridan boshlangan. Bu davr asarlari odatda xalq og‘zaki ijodi bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, diniy qarashlar, urf-odatlar, afsonaviy qahramonliklar va tabiat hodisalarini tushuntirishga qaratilgan.
-
Sharq adabiyotida qadimdan “Avesto” (zardushtiylik muqaddas kitobi), hindlarning “Mahobhorat” va “Ramayana” dostoni, Xitoyning “Shijing” kitobi, Mesopotamiyaning “Gilgamish dostoni” mashhur.
-
Qadimgi yunon va rim adabiyotida Gomerning “Iliada” va “Odisseya” dostonlari, Sofokl, Evripid, Aristofan dramalari, Vergiliy, Goras, Ovidiy asarlari klassik namunalar hisoblanadi.
-
Bu asarlarda insoniy tuyg‘ular, qahramonlik, do‘stlik, muhabbat, adolat va taqdir masalalari keng yoritilgan.
O‘rta asr adabiyoti
O‘rta asr adabiyoti (milodiy V–XV asrlar) diniy-falsafiy qarashlar, tasavvuf ta’limoti va feodal davr hayotini aks ettirgan. Shu davrda arab, fors, turkiy tillarda buyuk asarlar yaratilgan.
-
Islom davri adabiyotida Qur’oni Karim, hadislar, diniy-falsafiy risolalar adabiy hayotga kuchli ta’sir ko‘rsatdi.
-
Sharq adabiyotida Rudakiy, Firdavsiy (“Shohnoma”), Nizomiy, Sa’diy, Hofiz, Jomiy kabi fors-tojik adiblari; turkiy adabiyotda esa Yusuf Xos Hojib (“Qutadg‘u bilig”), Mahmud Qoshg‘ariy (“Devonu lug‘otit-turk”), Ahmad Yassaviy, Rabg‘uziy, Alisher Navoiy kabi ulug‘ siymolar ijod qildilar.
-
Yevropa adabiyotida Dante (“Ilohiy komediya”), Choser, Servantesning ilk asarlari o‘rta asr oxiriga kelib yangi uyg‘onish davri adabiyotiga o‘tish bosqichini ko‘rsatadi.
-
Bu davr adabiyotining asosiy mavzulari: diniy g‘oyalar, axloqiy pand-nasihat, davlat va jamiyat tartibi, ilohiy muhabbat, xalq qahramonligi va tarixiy voqealardir.
